برای بیان تاریخچه فرش باید گفت ، در قرن های گذشته زمانی که انسان های اولیه در غار زندگی می کردند برای مصون بودن از گرما و سرما یا سطح ناهموار زمین به فکر استفاده از حصیر افتادند.
کفپوش ها در گذشته به طور معمول از موادی همانند برگ گیاهان، پوست حیواناتی همانند گوسفند، بز و … ساخته می شدند. با سپری شدن زمان، ساخت کفپوش به وسیله مواد اولیه در دسترس در هر منطقه آغاز شد.
با این حال تمامی کفپوش های که توسط مواد اولیه طبیعی ساخته می شد قابل تجزیه بودند.
واژه کفپوش در زبان لاتین به تمامی مدل های پوشش از جمله سنگ، سرامیک، چوب، فرش دستباف، فرش ماشینی و … گفته می شود.
بخشی از کفپوش ها نام برده در بالا با سایر کفپوش ها متفاوت بوده چرا که کفپوش های همانند فرش دستباف یا فرش ماشینی توسط مهارت و حرفه نساجی به بافت می رسند.
تاریخچه فرش بسیار قدیمی است و بسیاری از این هنرهای ارزشمند را از دوران بشریت به خود جلب کرده است.
قدمت اولین آثار قالیبافی به 2500 سال قبل از میلاد باز می گردد.
با توجه به آسیب پذیری فرش دستباف نسبت به سایر صنایع دستی و ماندگاری کوتاه آن، سابقه کامل و دقیقی از فرش دستباف در مقایسه با سایر آثار و شواهد وجود ندارد.
تاریخچه فرش دستباف ایران
فرش در ایران از زمان صفویه، شاه طهماسب و شاه عباس کبیر اوج گرفت و از ارزش بالایی برخوردار بود.
در حال حاضر فرش عتیقه از این دوران وجود دارد که برخی از آنها در حال حاضر تعمیر شده و در موزه های داخل و خارج از کشور نگهداری می شوند.
تا زمان جنگ جهانی اول کشورهای اروپایی، تعدادی کارگاه فرش در برخی از استان های ایران افتتاح شد و تولید فرش در آن زمان به طور قابل توجهی افزایش می یافت.
یکی از باشکوه ترین و مهم ترین فرش های ایران فرش بهارستان یا چشمه خسرو است که متعلق به دوران ساسانیان است.
پس از حمله اعراب، این فرش ها به قطعات کوچکی تبدیل شدند که هر یک به صورت جداگانه به فروش رسیدند.
زمان سلجوقیان نیز تأثیر مهمی در بافت فرش داشت، بافت فرش توسط زنان سلجوقی که در این زمینه مهارت زیادی داشتند به زبان ترکی انجام می شد.
در حال حاضر در بسیاری از نقاط ایران فرش فیروزه ای بافته می شود.
مهمترین زمان در تاریخ فرش، دوران صفویه است و 1500 فرش از این دوره در همه موزه های جهان نگهداری می شود.
در زمان شاه عباس، به دلیل علاقه فراوان به این هنر، کارگاه های قالیبافی بزرگی گشوده شد.
بسیاری از فرش های این دوره با ابریشم های ظریف و تار های طلا و نقره، که نفیس ترین فرش آن زمان بود، بافته شد.
در طول حمله مغول، این صنعت به طور چشمگیری سقوط کرد و حتی پس از پایان جنگ هیچ فرش نفیس و ارزشمندی وجود نداشت.
فقط قالیبافی در شهر های کوچک قابل بافت بود، این وضعیت تا زمان قاجار ادامه داشت.
تاریخچه رنگرزی فرش
در گذشته، الیاف به دست آمده از گل مروارید در پوشش گیاهی رنگ آمیزی می شد.
اولین رنگ پارچه های بنفش هخامنشی با استفاده از صدف های دریایی رنگ آمیزی شد.
فرش پازیریک، یکی از زیباترین و قدیمی ترین فرش های تاریخ، در رنگ های گیاهی به ویژه در صدف های دریایی مورد استفاده قرار گرفته است.
در عصر ساسانیان، جایی که فرش رونق بالایی داشت، کارگاه های رنگ آمیزی مدرن و مجهز وجود داشت و الیاف به صورت طبیعی رنگ آمیزی می شدند.
در دوره سلجوقیان نیز کارگاه های رنگ آمیزی در بسیاری از شهرهای ایران وجود داشت.
روش رنگرزی در ایران به ویژه در زمینه مینیاتور و طراحی آنقدر مشهور شد که ایرانیان به عنوان پیشگامان این هنر و صنعت شناخته می شدند.
در آن زمان از مواد معدنی مینیاتوریزه برای رنگ آمیزی مینیاتوری استفاده می شد.
این رنگ های معدنی روشنایی بسیار بالایی داشتند و در نهایت از طلا برای تزئین و صیقل بیشتر استفاده می کردند.
اما در رنگرزی فرش های دستباف از گیاهان رنگارنگ مانند گنجشک، کرگدن، پوسته گردو، انار،فلفل، زعفران و … استفاده کردند.
این مدل رنگ ها از ثبات و مقاومت زیادی برخوردار بودند و در استفاده طولانی مدت، ظاهر اصلی خود را از حفظ می کردند.
امروزه بیشتر رنگ آمیزی فرش دستباف و ماشینی با رنگ های مصنوعی انجام می شود.
ویژگی های فرش های معروف ایرانی
ایران یکی از اولین مناطقی است که در مورد فرش به ذهن می آید. فرش ایرانی از جمله گران ترین فرش های پذیرفته شده در جهان است.
سبک های گره نیز با سایر فرش ها متفاوت است، فرش های ایرانی در مناطق و دوره های مختلف بافته شده است.
امروزه فرش بخش بزرگی از درآمدهای صادراتی ایران را تشکیل می دهد.
قالی های ایرانی عمدتا در مناطق کاشان، تبریز، اصفهان بافته می شوند، عموماً قالیچه ها در ایران توسط مردان قابل بافت هستند.
آن ها با استفاده از روش های مخصوص قفل بافی به نام گره ایرانی بافته می شوند.
این روش بافت، دوام بیشتر این فرش ها را تضمین می کند. در واقع مبتدیان این روش دوگانه گره را از زنان سلجوقی در دوران امپراتوری سلجوقی آموختند.
فرهنگ فرش که در ایران در 500 سال قبل از میلاد آغاز شد، درخشان ترین روزهای خود را در دوره صفویه در قرن 16 مشاهده کرد.
فرش های ایرانی علاوه بر اقلام ارزشمند مانند طلا و نقره به عنوان غنایم جنگی اعلام می شدند.
به طور کلی برای نخ تار فرش ها از الیاف های پشم و ابریشم برای بافت استفاده می شد.
پس از دسته بندی فرش ها با توجه به وضعیت و رنگ آن ها، مراحل اصلاح، شستشو، آفتاب گرفتن و رنگ آمیزی انجام می شود.
مدل های فرش ایرانی نیز می توانند با توجه به منطقه ای که بافته شده اند متفاوت باشند.
فرش های کاشان و تبریز عموماً فرش های هستند که نقش آن ها در وسط نقاشی مدالیون است.
آنها عمدتا دارای رنگ قرمز و آبی هستند، قالی های ایرانی از نوع بختیاری که در روستاهای عشایری در کوه های زاگرس بافته می شوند دارای نقش های باغ و نقوش گل هستند.
فرش های بافته شده در شهر تبریز، جایی که ایرانیان در آن زندگی می کنند، دارای نقوش ترکی هستند.
اغلب فرش های که در منطقه کرمان بافته می شوند دارای نقوش گل فوق العاده ای هستند.
عشایر های که در این منطقه زندگی می کنند، فرش هایی با نقش های هندسی می بافند.
می توان آثار جغرافیای همسایه را روی فرش های بافته شده در ایران مشاهده کرد.
فرش های بلوچ (بلوش) با نقوش درخت زندگی در روستاهای مرزی افغانستان بافته شد.
باز هم فرش های بیجار در روستاهای کردنشین با گره سنتی ترکی بافته می شود. عشایر به خاطر فرش های ساده گبه ای خود، بدون الگو شناخته می شوند.
فرش عتیقه یا نیمه عتیقه یک فرش ایرانی است که با نگاهی به شکل گره در بافت آن می توان به این موضوع پی برد.
قدمت، مساحت و جنس فرش را فقط یک متخصص فرش واجد شرایط می تواند درک کند.
اندازه فرش های ایرانی در مجموع نسبت به سایر فرش ها بزرگتر است.
قالی های ایرانی اوج هنر بافت است و قیمت فرش های ایرانی نسبت به سایر فرش های دستباف بالاتر است.
این فرش ها سال هاست که به عنوان یک ابزار سرمایه گذاری دیده می شوند.
مخصوصاً فرش های ایرانی که قدمتی صد ساله دارند و نشان دهنده دوره بافته شدن آنها است، آنتیک محسوب می شوند و بسیار گران هستند.
کیفیت نخ و شهری که فرش در آن بافته می شود از جمله عوامل اصلی تعیین کننده قیمت فرش ایرانی است.
تاریخچه فرش های ایرانی(تاریخ زنده)
فرش های ایرانی با رنگ ها، کیفیت و الگوهای منحصر به فرد خود در بافتن، یکی از بازیگران برجسته دنیای امروز در این بخش هستند.
هنرمندی شعر، ترانه که بر فرهنگ ایرانی در این فرش ها نفوذ کرده است را نمی توان نادیده گرفت.
فرش های ایرانی امروزه در بسیاری از مناطق مختلف قابل استفاده هستند. فرش ایرانی به دلیل موضع
باشکوه خود در بسیاری از زمینه ها از نمایش مد تا مراحل کنسرت ظاهر می شود.
فرش های ایرانی فرش هایی هستند که اکثرا با نخ ابریشم و پشم بافته می شوند و بیشتر با تکنیک های گره فارسی و ترکی بافته می شوند.
برخی از مدلهای فرش ایرانی به شرح زیر فهرست شده است :
- فرش های کاشان
این فرش ها که به نام کاشان در مرکز ایران نامگذاری شده اند، از زیباترین و گران بها ترین فرش های ایران هستند.
از جمله ویژگی های این فرش ها می توان به درخشندگی و لطافت مخملی و همچنین طرح و نقش خوب آنها اشاره کرد.
در هر سانتی متر فرش 10-14 گره وجود دارد، نقوش این فرش های ابریشمی عموماً در رنگ های تیره بافته شده است.
- فرش اصفهان
این فرش ها که به سبک التقاطی هستند، از نظر طراحی فنی و ویژگی های ترکیب، نمای و ترکیب خاصی را نشان می دهند. این شامل ویژگی های مختلف منطقه ای و همچنین از استادان مختلف است.
- فرش کرمان
کرمان که در جنوب شرقی ایران واقع شده و مرکز فرش است، هنگام استفاده از پشم گوسفند، همیشه بلند، انباشته، با دوام، نرم و بسیار محکم در برابر فرش های لمسی است.
ویژگی اصلی این فرش ها این است که نقوش بسیار مخلوط شده اند.
فرش دستباف ایرانی فرشی است که چیزی از ارزش خود را از دست نمی دهد و حتی روز به روز روی آن می افتد.
اگر این فرش ایرانی یک فرش عتیقه است، می توان گفت به اندازه نقاشی پیکاسو ارزش دارد.
در فرش های قدیمی از رنگ های گیاهی استفاده می شود. رنگ کرم برای فرش های امروزی ترجیح داده می شود.
در حالی که رنگ های کرم رنگ های روشن تر و روشن تری تولید می کنند، رنگ های گیاهی با ایجاد سایه، فرش ها را زیباتر می کنند. راه دیگر تمایز این است که فرش های باستانی ایرانی دارای جلوه های بصری بیشتری هستند.
ضمن صحبت در مورد ویژگی های فرش ایرانی در بالا، بین خطوط ذکر شد که چرا قیمت این فرش ها بالاست.
به طور خلاصه؛ قیمت این فرش ها با توجه به بافت، رنگ و نقش آنها بالاست. در حالی که تأثیر فرهنگ ایرانی، هنرمندی را بر فرش ها می افزاید.
پویایی جهان با تجلیل از صاحبان این فرش ها به فرش های ایرانی ارزش می بخشد. این یک فرش ایرانی در گران ترین فرش جهان است.
فرش اصفهان ، یکی از انواع فرش های ایرانی، در حراجی 4.65 میلیون دلار خریدار پیدا کرد.
فرش های ایرانی با ارزش تاریخی با توجه به کیفیت آنها خریدارانی از سراسر جهان با قیمت های عالی پیدا می کنند.